De private kwaliteitsborger is geen verlengstuk van de gemeente. De kwaliteitsborger is door de initiatiefnemer aangesteld. De initiatiefnemer betaalt dan ook voor zijn diensten. De kwaliteitsborger beoordeelt of het bouwplan en het gerealiseerde bouwwerk aan de bouwtechnische voorschriften voldoet. Hij kan echter ook nog aanvullende diensten voor de initiatiefnemer verrichten. Daarbij geldt wel dat de kwaliteitsborger onafhankelijk moet blijven van de andere bouwpartijen bij dit bouwplan: de architect, constructeur, bouwfysisch adviesbureau, aannemer, onderaannemer etc.

De kwaliteitsborger heeft meerdere taken in het bouwproces. Hij maakt  de risicobeoordeling en het borgingsplan voor bij de bouwmelding, waarin staat welke risico’s zich tijdens de bouw mogelijk zullen voordoen en hoe hij die wil voorkomen. Ook houdt hij tijdens de bouw toezicht. Als hij vindt dat er wijzigingen moeten komen of op een andere manier de werkwerkzaamheden moeten worden verricht, informeert hij de aannemer en zo nodig ook zijn opdrachtgever en de gemeente. De kwaliteitsborger dient de gemeente te informeren als hij verwacht dat het gerealiseerde bouwwerk niet aan de bouwtechnische voorschriften zal voldoen.

De belangrijkste taak van de kwaliteitsborger is te beoordelen of het gerealiseerde bouwwerk aan de voorschriften voldoet. Zonder positieve verklaring van de kwaliteitsborger mag het bouwwerk niet in gebruik worden genomen. Zijn positieve verklaring is het belangrijkste onderdeel van het dossier bevoegd gezag dat bij de gereedmelding bij de gemeente moet worden ingeleverd.

In artikel 3.86 lid 2, aanhef en onder c, Besluit kwaliteit leefomgeving staat dat de kwaliteitsborger een positieve verklaring afgeeft als “naar zijn oordeel een gerechtvaardigd vertrouwen” bestaat dat het gerealiseerde bouwwerk aan de technische nieuwbouwvoorschriften voldoet.